ΠΝΕΥΜΟΝΙΟΚΟΚΚΟΣ: ΕΝΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΠΑΘΟΓΟΝΟ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΕΙ ΚΥΡΙΩΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ



Πνευμονιοκοκκική πνευμονία αριστερά (βλέπετε τη σκίαση στο αριστερό κάτω πνευμονικό πεδίο, δίπλα στη σκιά της καρδιάς), σε ασθενή 43 ετών. Κάτω μετά από επιτυχή θεραπεία
Από το προσωπικό ιατρικό μου αρχείο






Ο πνευμονιόκοκκος αποτελεί βασικό αίτιο πνευμονίας. Είναι gram θετικός κόκκος, που αναπτύσσεται σε ζεύγη και προκαλεί α αιμόλυση σε αιματούχο άγαρ. Ειδικά ένζυμα, που υπάρχουν στο εξωτερικό περίβλημα του μικροβίου καθιστούν τον πνευμονιόκοκκο ιδιαίτερα ανθεκτικό, κατά την επίθεση των λευκών αιμοσφαιρίων και άλλων παραγόντων άμυνας του οργανισμού. Η αντίσταση, παρά ταύτα, ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Η συχνότητα των πνευμονιοκοκκικών λοιμώξεων είναι ιδιαίτερα υψηλή, σε βρέφη και μετά την ηλικία των εξήντα ετών. Οι σοβαρές εκδηλώσεις της νόσου αυξάνονται σημαντικά κατά τον Χειμώνα.

Αρχικώς το μικρόβιο αποικίζει τον ρινοφάρυγγα. Η μετάδοση γίνεται με την αναπνοή και με μολυσμένα αντικείμενα. Ο απλός εποικισμός συνήθως δεν είναι αρκετός για να προκαλέσει λοίμωξη. Μετά τον αποικισμό, παράγονται προοδευτικά, εντός εβδομάδων, ειδικά αντισώματα, που συντελούν στην αντιμετώπιση της ιδιαίτερης ανθεκτικότητας του πνευμονιόκοκκου στην φαγοκυττάρωση, με αποτέλεσμα να μην προκαλείται νόσος στα περισσότερα υγιή άτομα, εφόσον οι μη ειδικοί μηχανισμοί κάθαρσης βοηθούν αποτελεσματικά (π.χ. κίνηση κροσσών μύτης, παραγωγή βλέννας, βήχας). Η λοίμωξη είναι απότοκος κυρίως της μετακίνησης των πνευμονιόκοκκων σε γειτονικές περιοχές, όταν υπολειτουργούν οι μηχανισμοί κάθαρσης λόγω υποκείμενου νοσηρού παράγοντα (π.χ. αλλεργία, ίωση, το κάπνισμα) ή της μειωμένης ικανότητας του ανοσοποιητικού να παράγει αντισώματα ή να απομακρύνει το μικρόβιο. Ο πνευμονιόκοκκος προκαλεί λοιμώξεις του μέσου ωτός, των παραρρίνιων κόλπων, του ρινοφάρυγγα, της τραχείας, των βρόγχων και των πνευμόνων από άμεση επέκταση της λοίμωξης. Οι λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, της καρδιάς, των οστών, των αρθρώσεων, της μήτρας, της περιτοναϊκής κοιλότητας συνήθως προκαλούνται μέσω αιματογενούς διασποράς του μικροβίου.

Οι πιο συχνές λοιμώξεις που προκαλούνται από το μικρόβιο είναι:

1. Η ωτίτιδα και η παραρρινοκολπίτιδα

Η μύτη προστατεύει τον άνθρωπο από επικίνδυνα παθογόνα. Συντελεί στην ύγρανση του εισπνεόμενου αέρα, ενώ κατακρατά άχρηστα στοιχεία, μικροοργανισμούς και ρύπους, που θα δρούσαν διαφορετικά βλαπτικά στους βρόγχους. Αδένες και εκκριτικά κύτταρα εκκρίνουν την ζωτική για την απομάκρυνση των άχρηστων σωματιδίων βλέννα. Η μύτη περιβάλλεται από τους παραρρίνιους κόλπους, ανατομικές κοιλότητες, που καλύπτονται από αναπνευστικό επιθήλιο. Οι παραρρίνιοι κόλποι συντελούν στην παραγωγή υψηλών ποσοτήτων τοξικών ουσιών για μία πλειάδα παθογόνων. Όταν η παροχέτευση της περιοχής παρεμποδίζεται, συνηθέστερα λόγω ιογενούς λοίμωξης, τοξικών ουσιών (π.χ. κάπνισμα) ή αλλεργίας, μεγάλες ποσότητες πνευμονιόκοκκου παγιδεύονται στην περιοχή και προκαλούν λοίμωξη.

Τα συμπτώματα είναι ανάλογα με την θέση της προσβολής, πόνος στο αυτί, μπούκωμα, πτύελα, πυρετός.

2. Πνευμονία

Η πνευμονιοκοκκική πνευμονία είναι πιο συχνή σε παιδιά και ηλικιωμένους. Παράγοντες που ελαττώνουν την αντίσταση έναντι του πνευμονιόκοκκου και συντελούν στην πρόκληση πνευμονίας, δεν είναι μόνο νοσήματα και παθολογικοί παράγοντες (π.χ. σπληνεκτομή, αναιμία, διαβήτης, κατάχρηση αλκοόλ), αλλά και το έντονο ψυχολογικό και σωματικό stress. Σε πολλές περιπτώσεις προηγείται ιογενής λοίμωξη.

Βήχας, πυρετός, πτύελα είναι συνήθη συμπτώματα. Σε ορισμένα άτομα (κυρίως ηλικιωμένα), ο βήχας, ο πυρετός και τα πτύελα μπορεί να απουσιάζουν. Ναυτία έμετος διάρροια ενδέχεται να εμφανιστούν. Επιπλοκές είναι η αιματογενής διασπορά, η πλευρίτιδα, το εμπύημα, η καρδιολογική απορρύθμιση.

3. Μηνιγγίτιδα

Ο πνευμονιόκοκος είναι ο πιο συχνός παράγοντας που ευθύνεται για τη μηνιγγίτιδα των ενηλίκων. Εξαίρεση αποτελούν μόνο οι περιπτώσεις επιδημικών εξάρσεων της μηνιγγιτιδοκοκκικής λοίμωξης. Τα συμπτώματα είναι ο πυρετός, ο πονοκέφαλος, η δυσκαμψία του αυχένα.

Σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Οι εξετάσεις αξιολόγησης της ευαισθησίας του μικροβίου είναι απαραίτητες, λόγω αυξανόμενων προβλημάτων αντοχής, που εμφανίζει το μικρόβιο σε ορισμένα αντιβιοτικά.

ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΙΟΚΟΚΚΟΥ

Περιέχει τμήματα του μικροβίου, επεξεργασμένα ώστε να προκαλούν ανοσολογική απάντηση, χωρίς να προκαλούν νόσο. Το εμβόλιο απευθύνεται σε άτομα υψηλού κινδύνου να αναπτύξουν πνευμονιοκοκκική λοίμωξη.

Το εμβόλιο συνιστάται (εφόσον δεν υπάρχουν ορισμένες σπάνιες απαγορευτικές αλλεργίες), κυρίως:

 Σε άτομα με λειτουργική και ανατομική ασπληνία

 Στα άτομα άνω των 65 ετών

 Σε άτομα με διαρροή ΕΝΥ

 Σε άτομα με διαβήτη

 Στους αλκοολικούς

 Σε άτομα με κίρρωση

 Στους νεφροπαθείς

 Σε πάσχοντες από χρόνια αναπνευστική νόσο

 Στους καρδιοπαθείς

 Σε πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα των λευκών αιμοσφαιρίων, των λεμφοκυττάρων, του συμπληρώματος

 Στους πάσχοντες από φορεία HIV

 Στους μεταμοσχευθέντες

 Στα άτομα που λαμβάνουν ορισμένα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα

 Σε άτομα που ζουν σε συνθήκες αυξημένου συγχρωτισμού (π.χ. γηροκομεία)

Ο εμβολιασμός στις περισσότερες περιπτώσεις επαναλαμβάνεται ανά πενταετία.

Σήμερα υπάρχει και παιδιατρικό εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο.

Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη

Ιατρός Ειδική Παθολόγος

Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά

24ωρη γραμματεία νοσοκομειακά περιστατικά:2106252770

E mail: amoschovaki@yahoo.gr.

Ιστοσελίδες ενημέρωσης του ιατρείου για θέματα Παθολογίας:

http://twitter.com/amoschovaki H ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΤΟ TWITTER

http://anastasiamoschovaki1.blogspot.com ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

http://worlddiseasedays.blogspot.com ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

 http://frequentmedicaldisorders.blogspot.com FREQUENT MEDICAL DISORDERS (αγγλόφωνο)

http://infectiousdiseaseissues.blogspot.com ΠΥΡΕΤΟΣ – ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

http://highglucose.blogspot.com ΔΙΑΒΗΤΗΣ

http://systemichypertension.blogspot.com ΥΨΗΛΗ ΠΙΕΣΗ

http://alternativemedicinehellenicblog.blogspot.com ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

http://cholesterolandtriglycerides.blogspot.com ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ - ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ

http://internationaltravelmedicine.blogspot.com ΤΑΞΙΔΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

http://novelswineinfluenza.blogspot.com ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ Η1Ν1

ΥΨΗΛΑ ΕΡΥΘΡΑ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΑ

Αυξημένα ερυθρά αιμοσφαίρια αίματος σε αντιδιαστολή με το φυσιολογικό (κάτω αριστερά) και την αναιμία (κάτω δεξιά)

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι απύρηνα κύτταρα που ευρίσκονται στο αίμα. Είναι απαραίτητα για την μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς, μέσω του αίματος. Παράγονται στο μυελό των οστών, μετά από την επίδραση της ερυθροποιητίνης, ορμόνης που εκκρίνεται στο νεφρό. Μία μικρή ποσότητα ερυθροποιητίνης παράγεται από κύτταρα του ήπατος. Για να ανταποκριθεί ο μυελός στον ρόλο του, είναι απαραίτητη η ομαλή διάθεση σε αυτόν ορισμένων χρήσιμων ουσιών, όπως σιδήρου, φυλλικού οξέως, βιταμίνης Β12.

Το ώριμο ερυθρό αιμοσφαίριο έχει δισκοειδές σχήμα, είναι απύρηνο και εξαιρετικά ευκίνητο. Στους πνεύμονες γίνεται σύνδεση του οξυγόνου της ατμόσφαιρας με την αιμοσφαιρίνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Το αίμα που έχει κορεστεί από οξυγόνο, είναι ζωηρό κόκκινο και λέγεται αρτηριακό αίμα. Αυτό καθώς φτάνει στα λεπτά τριχοειδή αγγεία διασπάται σε αιμοσφαιρίνη και οξυγόνο, το οποίο μεταφέρεται στους ιστούς, με αποτέλεσμα το αίμα να λαμβάνει ένα σκούρο χρώμα( φλεβικό αίμα). Το γερασμένο ερυθρό αιμοσφαίριο καταστρέφεται στο δικτυοενδοθηλιακό σύστημα και ιδιαίτερα στο σπλήνα. Το μέσο ερυθρό αιμοσφαίριο ζει τρεις με τέσσερις μήνες πριν την απόσυρσή του από το δικτυοενδοθηλιακό σύστημα. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες η φυσιολογική παραγωγή ερυθροκυττάρων οδηγεί σε ημερήσια αντικατάσταση του 0.8-1% όλων των κυκλοφορούμενων ερυθρών αιμοσφαιρίων.

H αύξηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων δεν συνοδεύεται συχνά από εμφανή συμπτώματα. H διαταραχή ανευρίσκεται τυχαία στο check up.

Υπάρχουν παθοφυσιολογικές μεταβολές του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων κατά την διάρκεια της ημέρας και παθοφυσιολογικές διακυμάνσεις από άτομο σε άτομο. Έτσι είναι σημαντική, σε αρκετές περιπτώσεις, η συγκριτική αξιολόγηση της εξέτασης, με παλαιότερη εξέταση (εάν υπάρχει) ή η επανάληψη της εξέτασης.

Η μέτρηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων σε ασθενείς που ευρίσκονται σε παρατεταμένη κατάκλιση, είναι «φυσιολογικώς» χαμηλότερη, συγκριτικά με το περιπατητικό άτομο, ενώ η μέτρηση μετά από επίπονη άσκηση είναι υψηλότερη.

Η παθολογική αύξηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, μπορεί να είναι αποτέλεσμα βλάβης σε κάποιο σημείο του κύκλου της αιμοποίησης των ερυθρών (π.χ. νοσήματα του αίματος), υπερβολικής παραγωγής ερυθροποιητίνης (π.χ. καρκινώματα που παράγουν ερυθροποιητίνη) ή υπερδραστηριότητας του κύκλου αυτού για να αντισταθμίσει την χαμηλή παροχή του οξυγόνου, που έχει ως αιτία νοσήματα και διαταραχές, οι οποίες επιδρούν δευτεροπαθώς σε ένα φυσιολογικό κύκλο αιμοποίησης (π.χ. κάπνισμα, καρδιοπάθεια, διαμονή σε μεγάλο υψόμετρο).

Άλλες φορές η αύξηση είναι αποτέλεσμα αιμοσυμπύκνωσης (π.χ. αφυδάτωση, έμετοι, διάρροιες).

Η παθολογική αύξηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων σε ορισμένες περιπτώσεις, προκαλεί αύξηση της γλοιότητας του αίματος και σοβαρά συμπτώματα, που δεν οφείλονται αμιγώς στην υποκείμενη νόσο. Συγκεκριμένα μπορεί να εμφανιστούν:

 Αυξημένη τάση θρόμβωσης

 Υπέρταση

 Ίλιγγος, εμβοές, διαταραχές της όρασης.

Τα ευρήματα από τη σωστή ιατρική εξέταση του ασθενούς έχουν κομβικό ρόλο στην εξατομικευμένη αξιολόγηση και θεραπεία.

Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη

Ιατρός Ειδική Παθολόγος

Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά

24ωρη γραμματεία νοσοκομειακά περιστατικά:2106252770

E mail: amoschovaki@yahoo.gr.

Ιστοσελίδες ενημέρωσης του ιατρείου για θέματα Παθολογίας:

http://twitter.com/amoschovaki H ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΤΟ TWITTER

http://anastasiamoschovaki1.blogspot.com ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

http://worlddiseasedays.blogspot.com ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

 http://frequentmedicaldisorders.blogspot.com FREQUENT MEDICAL DISORDERS (αγγλόφωνο)

http://infectiousdiseaseissues.blogspot.com ΠΥΡΕΤΟΣ – ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

http://highglucose.blogspot.com ΔΙΑΒΗΤΗΣ

http://systemichypertension.blogspot.com ΥΨΗΛΗ ΠΙΕΣΗ

http://alternativemedicinehellenicblog.blogspot.com ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

http://cholesterolandtriglycerides.blogspot.com ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ - ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ

http://internationaltravelmedicine.blogspot.com ΤΑΞΙΔΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

http://novelswineinfluenza.blogspot.com ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ Η1Ν1

ΧΑΜΗΛΑ ΕΡΥΘΡΑ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΑ

Ερυθρά αιμοσφαίρια

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι απύρηνα κύτταρα που ευρίσκονται στο αίμα. Είναι απαραίτητα για την μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς, μέσω του αίματος. Παράγονται στο μυελό των οστών, μετά από την επίδραση της ερυθροποιητίνης, ορμόνης που εκκρίνεται στο νεφρό. Μία μικρή ποσότητα ερυθροποιητίνης παράγεται από κύτταρα του ήπατος. Για να ανταποκριθεί ο μυελός στον ρόλο του, είναι απαραίτητη η ομαλή διάθεση σε αυτόν ορισμένων χρήσιμων ουσιών, όπως σιδήρου, φυλλικού οξέως, βιταμίνης Β12.

Το ώριμο ερυθρό αιμοσφαίριο έχει δισκοειδές σχήμα, είναι απύρηνο και ευκίνητο ώστε να διασχίζει με εξαιρετική επιτυχία τη μικροκυκλοφορία. Στη συνέχεια το γερασμένο ερυθρό αιμοσφαίριο καταστρέφεται στο δικτυοενδοθηλιακό σύστημα και ιδιαίτερα στο σπλήνα. Το μέσο ερυθρό αιμοσφαίριο ζει τρεις με τέσσερις μήνες πριν την απόσυρσή του από το δικτυοενδοθηλιακό σύστημα. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες η φυσιολογική παραγωγή ερυθροκυττάρων οδηγεί σε ημερήσια αντικατάσταση του 0.8-1% όλων των κυκλοφορούμενων ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Η ανεύρεση χαμηλών ερυθρών αιμοσφαιρίων, ανευρίσκεται συνηθέστερα σε τυχαίο check up.

Σπανιότερα υπάρχουν συμπτώματα, λόγω της μειωμένης συγκέντρωσης ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα και της ελαττωμένης προσφοράς οξυγόνου στους ιστούς. Συμπτώματα, εάν υπάρχουν, είναι η ωχρότητα, η ζάλη, η ατονία, η εύκολη κόπωση, η δύσπνοια, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η απώλεια αντοχής, η λιποθυμική τάση, η λιποθυμία.

Υπάρχουν παθοφυσιολογικές μεταβολές του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων κατά την διάρκεια της ημέρας και παθοφυσιολογικές διακυμάνσεις από άτομο σε άτομο, ανάλογα και με την κατάστασή του (π.χ. κύηση). Έτσι είναι σημαντική, σε αρκετές περιπτώσεις, η συγκριτική αξιολόγηση της εξέτασης, με παλαιότερη εξέταση (εάν υπάρχει) ή η επανάληψη της εξέτασης.

Η μέτρηση των ερυθρών αιμοσφαιρίων σε ασθενείς που ευρίσκονται σε παρατεταμένη κατάκλιση, είναι «φυσιολογικώς» χαμηλότερη, συγκριτικά με το περιπατητικό άτομο.

Παρά το γεγονός ότι η έλλειψη σιδήρου αποτελεί το πιο συχνό παθολογικό αίτιο χαμηλών ερυθρών αιμοσφαιρίων, η πτώση των ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να προκληθεί από διαταραχή σε οποιοδήποτε σημείο του κύκλου της ερυθροποίησης.

Έτσι για παράδειγμα αιμορραγικές καταστάσεις προκαλούν απώλεια ερυθρών. Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια προκαλεί μείωση της παραγωγής της ερυθροποιητίνης και χαμηλά ερυθρά αιμοσφαίρια. Χρόνια νοσήματα που προκαλούν βλάβη στο μυελό των οστών, όπως καρκινώματα, χρόνιες φλεγμονές, λευχαιμίες έχουν ως αποτέλεσμα χαμηλά ερυθρά αιμοσφαίρια. Νοσήματα που προκαλούν αυξημένη καταστροφή ερυθρών λόγω αιμόλυσης όπως κληρονομικές θαλασσαιμίες και δρεπανοκυτταρικά σύνδρομα, οδηγούν σε πτώση του αριθμού τους.

Στοιχεία από το ιστορικό που αφορούν την ηλικία, την διατροφή, την χρήση φαρμάκων, το οικογενειακό ιστορικό, την έκθεση σε τοξικές ουσίες, το κάπνισμα, τις συνήθειες του εντέρου είναι πολύ σημαντικά. Ορισμένα φάρμακα όπως το αντιεπιληπτικό φάρμακο καρβαμαζεπίνη, ορισμένες τοξικές ουσίες κατά την εργασία όπως το βενζόλιο προκαλούν απλασία του μυελού των οστών, ενώ άλλες όπως η κοινή ασπιρίνη προκαλεί απώλεια αίματος και σιδήρου από το γαστρεντερικό σύστημα. Τα άτομα που τρέφονται αποκλειστικά με τυποποιημένα προϊόντα παρουσιάζουν πολλές φορές ελλείψεις σε πολλά στοιχεία που είναι απαραίτητα για την αιμοποίηση όπως πυριδοξίνη, φυλλικό οξύ, σίδηρος κλπ. Η εμφάνιση αλλαγών στο χρώμα των κοπράνων είναι στοιχείο που πρέπει πάντα να αναφέρεται από τον ασθενή κατά την ιατρική συνέντευξη, διότι τα μαύρα κόπρανα συνδέονται με την ύπαρξη αιμορραγίας από τον πεπτικό σωλήνα και είναι κατάσταση που συχνά επιβάλλει επείγουσα νοσηλεία.

Κατά την σωστή ιατρική εξέταση αξιολογούνται τα στοιχεία από το ιστορικό σε συνδυασμό με τα ευρήματα της ιατρικής φυσικής εξέτασης και των εργαστηριακών ελέγχων. Η σωστή παθολογική εξέταση είναι προϋπόθεση για τη σωστή διαφορική διάγνωση και την θεραπεία.

Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη

Ιατρός Ειδική Παθολόγος

Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά

24ωρη γραμματεία νοσοκομειακά περιστατικά:2106252770

E mail: amoschovaki@yahoo.gr.

Ιστοσελίδες ενημέρωσης του ιατρείου για θέματα Παθολογίας:

http://twitter.com/amoschovaki H ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΤΟ TWITTER

http://anastasiamoschovaki1.blogspot.com ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

http://worlddiseasedays.blogspot.com ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΥΓΕΙΑΣ http://frequentmedicaldisorders.blogspot.com FREQUENT MEDICAL DISORDERS (αγγλόφωνο)

http://infectiousdiseaseissues.blogspot.com ΠΥΡΕΤΟΣ – ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ

http://highglucose.blogspot.com ΔΙΑΒΗΤΗΣ

http://systemichypertension.blogspot.com ΥΨΗΛΗ ΠΙΕΣΗ

http://alternativemedicinehellenicblog.blogspot.com ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

http://cholesterolandtriglycerides.blogspot.com ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ - ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ

http://internationaltravelmedicine.blogspot.com ΤΑΞΙΔΙΑ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

http://novelswineinfluenza.blogspot.com ΝΕΑ ΓΡΙΠΗ Η1Ν1